Đau vai gáy là một trong những hội chứng cơ xương khớp phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt ở nhóm người làm việc văn phòng, người sử dụng máy tính nhiều, tài xế, học sinh – sinh viên và cả người trung niên, cao tuổi. Triệu chứng thường gặp gồm: đau mỏi vùng cổ – vai – gáy, hạn chế vận động, cứng cổ, tê lan xuống cánh tay, đau đầu kiểu căng thẳng và mất ngủ.
Trong Y học cổ truyền (YHCT), chứng đau vai gáy thuộc phạm vi của chứng tý (痹), chủ yếu do phong – hàn – thấp xâm nhập hoặc do khí huyết ứ trệ gây tắc nghẽn kinh lạc ở vùng cổ vai. Khi kinh mạch bị bế tắc, khí huyết không nuôi dưỡng cơ và gân, dẫn đến đau mỏi, nặng trĩu và giảm biên độ vận động.
Bấm huyệt là một trong những phương pháp điều trị chủ đạo, được áp dụng rộng rãi tại các phòng châm cứu, phòng khám YHCT, trung tâm vật lý trị liệu và cũng là kỹ thuật cơ bản mà bất kỳ kỹ thuật viên trị liệu nào cũng cần thành thạo.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào nguyên nhân đau vai gáy theo YHCT – dấu hiệu nhận biết – và hướng dẫn bấm huyệt chi tiết theo đúng nguyên lý “Thông tắc bất thống; Thống tắc bất thông”.
⭐ 1. Nguyên nhân đau vai gáy theo Y học cổ truyền
Theo quan điểm YHCT, đau vai gáy có thể xuất phát từ 4 nhóm nguyên nhân chính:
1.1. Phong – Hàn – Thấp xâm nhập
Do cơ thể nhiễm lạnh từ điều hòa, gió lạnh, tắm đêm, ngủ sai tư thế hoặc làm việc trong môi trường lạnh.
Khi phong – hàn – thấp xâm nhập vào kinh Bàng quang và Đốc mạch tại vùng cổ, khí huyết bị ngăn trở, gây:
-
Đau mỏi cổ vai
-
Cứng gáy buổi sáng
-
Đau tăng khi lạnh
-
Giảm khi chườm nóng
1.2. Khí huyết ứ trệ
Quan niệm YHCT cho rằng:
“Khí hành tắc thống, huyết hành tắc thống.”
Nghĩa là khí huyết lưu thông thì không đau, bế tắc sẽ sinh đau.
Ứ trệ thường xảy ra do:
-
Ngồi lâu cố định 1 tư thế
-
Nhìn máy tính hoặc điện thoại nhiều
-
Thiếu vận động
-
Stress kéo dài
1.3. Can thận hư yếu
Can chủ cân (gân), Thận chủ cốt (xương).
Khi tuần hoàn xương – khớp suy giảm, người lớn tuổi dễ bị:
-
Đau vai gáy mạn tính
-
Thoái hóa cột sống cổ
-
Tê bì tay chân
1.4. Ngoại thương / chấn thương cổ
Bao gồm:
-
Tai nạn giao thông
-
Ngã đập cổ
-
Căng cơ quá mức
-
Vận động sai kỹ thuật
Trong những trường hợp này, bấm huyệt giúp phục hồi tuần hoàn và giảm co thắt cơ.
⭐ 2. Triệu chứng thường gặp của đau vai gáy
Một số dấu hiệu đặc trưng:
-
Đau mỏi vùng cổ – vai – gáy, lan xuống bả vai
-
Cứng cổ, khó xoay đầu sang trái/phải
-
Đau tăng khi ngồi lâu hoặc trời lạnh
-
Đau lan xuống cánh tay
-
Tê bì ngón tay
-
Đau đầu, ù tai
-
Mất ngủ
YHCT đánh giá đây là tình trạng khí huyết tắc trệ + kinh lạc bế tắc, đặc biệt tại:
-
Kinh Đởm
-
Kinh Bàng quang
-
Kinh Tam tiêu
Do đó, bấm huyệt đúng các huyệt quan trọng sẽ giúp “khai thông – bổ chính khí – hoạt huyết – thư cân”.
⭐ 3. Nguyên tắc bấm huyệt giảm đau vai gáy
Trong YHCT, bấm huyệt phải tuân thủ 3 nguyên tắc:
1. Thông kinh hoạt lạc
Khai thông huyệt đạo giúp khí huyết lưu thông trở lại.
2. Thư cân hoạt huyết
Làm mềm cơ, giảm co cứng.
3. Điều hòa khí huyết toàn thân
Không chỉ bấm vùng cổ – vai mà cần thêm huyệt ở tay, chân để điều chỉnh toàn thân.
⭐ 4. Các huyệt quan trọng dùng để điều trị đau vai gáy
Dưới đây là 10 huyệt thường dùng nhất trong điều trị đau vai gáy, được sử dụng trong mọi phác đồ bấm huyệt.
4.1. Huyệt Phong Trì (GB20)
-
Vị trí: Chỗ lõm dưới xương chẩm, bên cạnh cơ ức đòn chũm.
-
Tác dụng: Trừ phong, thông kinh lạc, giảm đau đầu – mỏi cổ – chóng mặt.
-
Cách bấm: Dùng hai ngón cái ấn mạnh dần 5–7 phút.
4.2. Huyệt Kiên Tỉnh (GB21)
-
Vị trí: Chính giữa vai.
-
Tác dụng: Giảm co cứng cơ thang, lưu thông khí huyết vùng vai.
-
Lưu ý: Không dùng cho phụ nữ mang thai.
4.3. Huyệt Đại Chùy (DU14)
-
Vị trí: Gai sau C7.
-
Tác dụng: Khu phong – tán hàn – thông dương khí.
-
Rất hiệu quả với đau vai gáy do nhiễm lạnh.
4.4. Huyệt Kiên Ngung (LI15)
-
Tác dụng trên vai – cánh tay, giúp giải phóng ứ trệ.
4.5. Huyệt A thị (điểm đau)
Mỗi người sẽ có điểm đau khác nhau. Bấm trực tiếp ấn sâu 10–15 giây mỗi lần.
4.6. Huyệt Thiên Trụ (BL10)
-
Giảm căng cơ cổ, đau gáy, nhức đầu sau gáy
4.7. Huyệt Hợp Cốc (LI4)
-
Huyệt “vạn năng” trong giảm đau.
-
Kết nối với vùng mặt – đầu – cổ.
4.8. Huyệt Lạc Chẩm
-
Chuyên trị đau cổ gáy cấp tính.
4.9. Huyệt Tam Âm Giao (SP6)
-
Điều hòa khí huyết toàn thân.
-
Kết hợp Phong Trì giúp giãn cơ rất tốt.
4.10. Huyệt Ngoại Quan (TE5)
-
Điều trị tê lan xuống cánh tay.
⭐ 5. Quy trình bấm huyệt vai gáy chuẩn YHCT
Dưới đây là một quy trình chuẩn giúp đảm bảo hiệu quả và an toàn:
5.1. Bước 1: Làm nóng và xoa bóp vùng cổ – vai
Trước khi bấm huyệt cần:
-
Xoa – miết – bóp nhẹ
-
Làm mềm cơ
-
Kích hoạt tuần hoàn
Thời gian: 3–5 phút.
5.2. Bước 2: Bấm các huyệt chính
Mỗi huyệt bấm 10–15 giây – nghỉ 3 giây – lặp lại 3 vòng.
Thứ tự hợp lý:
-
Đại Chùy
-
Phong Trì
-
Thiên Trụ
-
Kiên Tỉnh
-
A thị huyệt
Kết hợp cả hai bên cổ.
5.3. Bước 3: Day ấn vùng cơ thang – cơ ức đòn chũm – cơ nâng vai
Đây là những nhóm cơ thường bị co cứng.
5.4. Bước 4: Kéo giãn cổ – vận động khớp cổ
Kỹ thuật:
-
Gập – duỗi – nghiêng – xoay
-
Tác động nhẹ nhàng, không gây đau buốt
5.5. Bước 5: Bấm huyệt điều hòa toàn thân
-
Hợp Cốc
-
Ngoại Quan
-
Tam Âm Giao
Giúp cân bằng khí huyết toàn cơ thể.
⭐ 6. Kết hợp vật lý trị liệu để tăng hiệu quả
Bấm huyệt sẽ hiệu quả hơn khi kết hợp:
✔ Giác hơi
Giúp tiêu ứ, giảm đau cấp.
✔ Cứu ngải
Tán hàn, đặc biệt tốt với đau vai gáy do lạnh.
✔ Chiếu hồng ngoại
Tăng tuần hoàn – giãn cơ.
✔ Chườm thảo dược
Giảm sưng – chống viêm tự nhiên.
Các kỹ thuật này phù hợp áp dụng trong spa trị liệu, phòng khám YHCT hoặc tại nhà.
⭐ 7. Lưu ý an toàn khi bấm huyệt vai gáy
-
Không bấm huyệt Kiên Tỉnh cho phụ nữ có thai
-
Không bấm quá mạnh gây bầm tím
-
Người bị loãng xương cần lực ấn nhẹ
-
Không bấm huyệt khi có viêm cấp hoặc sốt
-
Nếu đau lan xuống tay kèm tê – cần thăm khám sớm
⭐ Kết luận
Bấm huyệt vai gáy là phương pháp điều trị không dùng thuốc an toàn – hiệu quả, dựa trên nền tảng lý luận kinh lạc và tạng phủ của YHCT. Khi được thực hiện đúng kỹ thuật, bấm huyệt không chỉ giảm đau nhanh, cải thiện vận động mà còn tăng tuần hoàn, thư giãn thần kinh và phục hồi cơ thể.
Học viên, kỹ thuật viên trị liệu và bất kỳ ai quan tâm đến sức khỏe đều có thể học và thực hành phương pháp này dưới sự hướng dẫn từ chuyên gia.
